Tîm Achub Mynydd Aberhonddu - lle cychwynnodd y cyfan...

Yn aml gellir olrhain ffurfio llawer o wasanaethau achub mynydd yn y DU i ddigwyddiad penodol a amlygodd, yn drasig yn aml, yr angen am dîm ymroddedig o arbenigwyr chwilio ac achub. 

Ym 1903 digwyddodd Trychineb Scafell lle y gwnaeth 4 dringwr cwympo i'w marwolaeth wrth ddringo Scafell. Roedd hon yn foment ganolog yn y DU a amlygodd yr angen am sefydliad i gynorthwyo pobl mewn anhawster mewn ardaloedd mynyddig neu anghysbell.

Ffurfiwyd y tîm chwilio ac achub sifil cyntaf yn Lloegr, sef Coniston MRT, gan Jim Cameron ym 1947. Ar ôl chwilio am 3 diwrnod am ddringwr ar goll, nododd y gymuned leol 'ei bod yn amlwg bod angen corff penodol i chwilio ac achub er mwyn bod yn effeithlon ac yn  effeithiol’.

Dechreuodd Calder Valley Moorland Rescue ym mis Tachwedd 1965 ar ôl adroddiad bod ceidwad cronfa ddŵr ar goll a bod y chwiliadau cychwynnol wedi methu â dod o hyd iddo. Daethpwyd o hyd iddo 3 mis yn ddiweddarach pan ddisbyddodd yr eira. Ffurfiwyd Keswick MRT (a ddechreuwyd fel Borrowdale MRT) ar ôl i wirfoddolwyr achub dringwr ac a  gymerodd 21 awr i'w gwblhau. 

Nid yw TAM Aberhonddu yn ddim gwahanol i'r timau a grybwyllwyd uchod. Ym 1968 yr adroddwyd bod cerddwr unigol ar goll o daith gerdded yn ardal orllewinol Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. Trefnwyd chwiliad cychwynnol a oedd yn cynnwys 100 o bersonél gan gynnwys y fyddin, yr heddlu, a llawer o wirfoddolwyr lleol. Er gwaethaf eu hymdrechion gorau buont yn aflwyddiannus yn eu hymdrechion. Grŵp bach o bobl leol; George Batten (warden yng Nghanolfan Addysg Awyr Agored Plas Pencilli), Eric Bartlett (warden yn yr Hostel Ieuenctid leol) David Newman (prif warden Parciau Cenedlaethol Bannau Brycheiniog) a Peter 'poj' Rowlands, (Arweinydd Sgowtiaid Aberhonddu) a gyfarfu i ailystyried y dulliau chwilio a ddefnyddiwyd. Gyda rhai yn ymchwilio i dechnegau chwilio fe wnaethant ddatblygu cynllun chwilio newydd. Gyda chynllun chwilio wedi'i gwblhau, daeth pob sylfaenydd â sawl sefydliad arall o'u priod sefydliadau i ailgychwyn y chwiliad. FE lwyddodd y parti chwilio cymharol lai a mwy gwybodus hwn wedyn i leoli corff y person coll. 

O'r grŵp hwn sefydlwyd TAM Aberhonddu ym 1968 ac fe wnaethwpyd pwynt sef “Os oes gennych chi grŵp trefnus o bobl sydd â gwell gwybodaeth, profiad, hyfforddiant ac sy'n fwy addasedig i weithio mewn ardaloedd mynyddig ac anghysbell, yna maen nhw'n debygol o fod yn fwy effeithiol na chael grwpiau sylweddol fwy o bobl nad oes ganddynt y wybodaeth neu'r ddealltwriaeth benodol hon”. 

Pan gychwynnodd y tîm gyntaf, roeddent yn gweithredu o gist car Triumph Herald aelod o’r tîm a oedd yn cario rhywfaint o offer sylfaenol. Yn fuan wedi hyn dyrannwyd storfa i'r tîm yng Nghanolfan Addysg Awyr Agored Plas Pencelli. Nawr gallent storio offer yr oeddent wedi'i gaffael yn cynnwys; stretsier a sblint Thomas, sawl rhaff hir, rhai polion metel a gordd, dau sach deithio, un yn cynnwys cit cymorth cyntaf, yr hen siwmperi cynnes a dillad eraill.

Y cerbyd tîm cyntaf a brynwyd oedd hen wagen polyn GPO ar gost o £ 350, yr oedd yn rhaid benthyg yr arian ar ei gyfer gan un o aelodau'r tîm. Amlygodd hyn broblem gynyddol yn y tîm. Er eu bod yn gallu recriwtio gwirfoddolwyr ymroddedig a fyddai'n rhoi o'u hamser a'u harbenigedd yn rhad ac am ddim, heb adnoddau ariannol ni allai'r tîm weithredu. Daeth codi arian yn weithgaredd tîm hanfodol gan nad oedd unrhyw gymorth ariannol ar gael gan unrhyw ffynonellau llywodraeth nac awdurdod lleol. Hyd heddiw mae cyllid i gefnogi'r tîm trwy roddion cyhoeddus.

Agorodd canolfan y tîm yn Ystâd Ddiwydiannol Frwdgrech ym 1991 ac fe'i defnyddir ar gyfer sesiynau hyfforddi mewnol, fel garej, storfa offer a lle i drwsio offer.

O'i ddyddiau cynnar ym 1968, pan ymatebodd y tîm i oddeutu 15 digwyddiad y flwyddyn, mae'r tîm bellach yn cael eu galw allan i oddeutu 120 o alwadau bob blwyddyn.